Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku

Modernizacja inspirowana ideą trzeciego miejsca.

Koncepcja trzeciego miejsca wykorzystywana jest na zachodzie Europy i coraz częściej w Polsce do promowania biblioteki, jako przyjaznego miejsca kojarzonego z czasem wolnym od pracy i obowiązków. Fakt ten skłonił nas do głębokiej analizy sytuacji bibliotek w Polsce oraz Europie. Po wstępnym researchu okazało się, że nie powstała do tej pory biblioteka inspirowana stricte ideą trzeciego miejsca więc stwierdziliśmy, iż podejmiemy się zaprojektowania pierwszej w Polsce, a może i w Europie biblioteki publicznej w pełni inspirowanej ideą trzeciego miejsca. Ale ideę tą trzeba było w coś “ubrać”. Pomysł przyszedł gdy popijałem kawę w jednej z Wrocławskich kawiarni, “a gdyby tak całą przestrzeń biblioteki zaprojektować w stylu modnej kawiarni z ogródkiem?”. Zamysł wydaje się słuszny zwłaszcza w tych dziwnych, post pandemicznych czasach gdzie bardzo często szukając spokoju, oddechu czy spotkań ze znajomymi udajemy się właśnie do klimatycznych kawiarenek. Ba! Kawiarenki to też często miejsca pracy zdalnej…

PS. Część tego projektu powstała podczas pracy zdalnej z…kawiarni!

Czym jest idea trzeciego miejsca?

“Trzecie miejsce – termin używany w określaniu miejsca w przestrzeni publicznej, które oddziela środowisko życia w domu i pracy. Pojęcie to użyte zostało po raz pierwszy w 1989 r. przez amerykańskiego socjologa Raya Oldenburga w książce The Great Good Place.” – Wikipedia

„Trzecie miejsce” to miejsce odpoczynku – nie tylko od pracy, lecz także od wykonywanych na co dzień rutynowych czynności. Jest neutralną przestrzenią, w której spędzamy wolny czas, spotykamy przyjaciół, odpoczywamy po pracy zawodowej, pracach domowych, nabieramy oddechu przy filiżance kawy (herbaty), obserwujemy i pokazujemy się innym. „Trzecie miejsca” wzmacniają w nas poczucie przynależności do otoczenia oraz więzi z innymi – znanymi lub potencjalnie bliskimi nam osobami. Są to miejsca, w których tętni życie lokalnej społeczności, gdzie rodzą się nowe pomysły, utrwalają się lub ewoluują ważne w danym środowisku wartości. – Agnieszka Koszowska „Trzecie miejsce” według Raya Oldenburga

Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku

W 2022 roku zostaliśmy wybrani do wykonania projektu aranżacji wnętrz Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kraśniku w ramach większego projektu modernizacji całej biblioteki. Dyrektor Michał Zimowski oraz Koordynatorka Dorota Dziewa byli zachwyceni zaprezentowaną przez nas inspiracją, a nam nie pozostało nic innego jak przystąpić do projektowania. Powodem nadania indywidualnej nazwy projektowanej bibliotece jest fakt, iż lokalne społeczności chętniej identyfikują się oraz darzą większą sympatią placówki o indywidualnym charakterze. Można powiedzieć, że nazwa jest imieniem, a logotyp twarzą takiej instytucji. Nazwa, Biblioteka Nowy Horyzont ma na celu zwrócenie uwagi na jedną z pierwotnych funkcji biblioteki czyli pobudzanie wyobraźni użytkowników. Jednocześnie pokazuje, że nowa instytucja jest na wskroś nowoczesna i przyjazna współczesnemu użytkownikowi oraz jest niezastąpionym miejscem wspierającym go w poszerzaniu jego horyzontów, pasji i zainteresowań.

Jakość architektoniczna

Projekt aranżacji wnętrz jest częścią większego założenia obejmującego modernizację całej biblioteki. W ramach modernizacji dokonano: termomodernizacji, wymiany okien na bardziej energooszczędne, wykonano fotowoltaikę, zmodernizowano instalacje wewnętrzne tak aby obiekt był efektywny energetycznie. Istotnym punktem było też przystosowanie całego budynku dla potrzeb osób niepełnosprawnych w tym celu między innymi zamontowano windę. Jako pracownia jesteśmy odpowiedzialni za projekt aranżacji wnętrz oraz nazwę nowej biblioteki. W przyszłości planowane jest wykonanie nowego zagospodarowania terenu w najbliższym otoczeniu biblioteki. Muszla koncertowa, plac zabaw i tereny wypoczynkowe.

Projektując Bibliotekę Nowy Horyzont postanowiliśmy podejść do sprawy bardzo nietypowo. Podzieliliśmy użytkowników na trzy typy osobowości: introwertyków, ekstrawertyków oraz typ pośredni. Postanowiliśmy, że każda z trzech głównych sal będzie przeznaczona dla innego typu użytkowników.

Pierwsza duża sala znajdująca się na parterze budynku, nazywana przez nas salą dla introwertyków zorganizowana jest tak aby dawała poczucie kameralności oraz pewnego rodzaju intymności. Znajdują się w niej “loże” w kształcie litery U, w których można spędzać czas samotnie, odrabiając lekcje, czytając książkę czy np. z najbliższą rodziną. Loże dają też możliwość aktywnego spędzenia czasu w małych grupach. W najjaśniejszej strefie przy oknach znajdują się huśtawki, w których możemy przenieść się wyobraźnią do beztroskich czasów dzieciństwa jednocześnie wpatrując się w zieleń za oknem. Jest to też sala w, której zgromadzona została największa część księgozbioru.

Druga sala znajdująca się również na parterze ale w przeciwległym skrzydle, przeznaczona jest dla typu użytkownika o charakterze pośrednim. Centralnym punktem jest nowoczesna, okrągła lada recepcyjna dająca poczucie lepszego kontaktu z bibliotekarzem. Wokół lady umieszczone zostały kawiarniane stoły “drzewa” z wysokimi siedziskami. Pod ścianami natomiast zgromadzono pozostałą część księgozbioru biblioteki, jednak zdecydowanie mniejszą niż w sali dla introwertyków. Przestrzeń sali jest głównie otwarta z kilkoma kameralnymi “zakamarkami” pomiędzy regałami, wydzielonymi ozdobnymi lamelami, tworzącymi kształt łuków. Motyw ten regularnie powtarza się w przestrzeni biblioteki. Taka organizacja przestrzeni sprawia, iż sala staje się uniwersalna. Można ją traktować jak czytelnie, jednocześnie dzięki otwartemu charakterowi użytkownicy mogą wchodzić w interakcje pomiędzy sobą jak również z bibliotekarzem. Doskonale odnajdzie się w niej introwertyk pragnący poczytać książkę przy stole jak i ekstrawertyk, któremu spodobała się czytelniczka siedząca przy stoliku obok. Taka przestrzeń sprzyja nawiązywaniu relacji pomiędzy członkami lokalnej społeczności. W tej sali widać już zdecydowanie większe nawiązanie do inspiracji kawiarni o czym świadczą wysokie stoły i krzesła.

Trzecia sala jest przez nas nazywana salą dla ekstrawertyków. Jej układ pozwala już na organizację aktywności w dużych grupach, a modułowe meble zaprojektowane na wymiar pozwalają na zaaranżowanie przestrzeni w zależności do potrzeb. Meble można również wynieść uzyskując w ten sposób całkowicie otwartą przestrzeń. W sali tej, znajdującej się na piętrze budynku jest również bar z wysokimi krzesłami, w którym użytkownicy mogą się napić kawy i herbaty, a w trakcie organizowanych aktywności pozwala on obsługiwać uczestników. W przeciwległym końcu sali zaprojektowaliśmy przestrzeń w której mogą się odbywać wieczory autorskie, spotkania z ciekawymi ludźmi czy występy lokalnych artystów. Sala ta jest również otwarta dla lokalnej społeczności co oznacza, że może ona sama wychodzić z inicjatywą i organizować w tej przestrzeni aktywności według własnych pomysłów. Co ważne w sali tej nie znajdują się książki.

Na parterze budynku znajdują się również: sala multimedialna z 6 mobilnymi stanowiskami komputerowymi oraz dużym telewizorem do prowadzenia prezentacji, sala do gier planszowych i aktywności w małych grupach oraz sala dla najmłodszych. Sala dla najmłodszych jest nieco na uboczu ponieważ zależało nam aby dzieciaki mogły czuć się w niej swobodnie, a potencjalny hałas nie zakłócał funkcjonowania biblioteki i nie drażnił innych użytkowników. Ciekawostką jest również niewielka ścianka wspinaczkowa w sali dla dzieci ciesząca się ogromną popularnością od pierwszych dni. W sali dla dzieci znajduje się również księgozbiór przeznaczony dla tej grupy wiekowej oraz zabawki i przyrządy niezbędne do prowadzenia zabaw i zajęć.

Wartym podkreślenia jest również fakt detalu architektonicznego, którym w tym wypadku jest nienachalnie porozrzucana po całej bibliotece zieleń oraz tapety z motywami florystycznymi.

Nowatorskie pomysły

Niewątpliwe najbardziej nowatorskim pomysłem jest sama inspiracja i podejście do projektowania. Odejście od tradycyjnego modelu projektowania bibliotek czyli równomiernego rozłożenia księgozbioru w przestrzeni biblioteki. W zamian skupienie się na stworzeniu trzech różnych przestrzeni dla trzech różnych typów osobowościowych użytkowników. Zadbanie o to żeby każdy czytelnik znalazł przestrzeń dopasowaną do jego potrzeb i charakteru.

Kolejnym nowatorskim pomysłem jest oparcie aranżacji biblioteki na modelu kawiarnianym. Sprawia to, że użytkownik odchodzi od stereotypowego postrzegania biblioteki jako przestarzałej instytucji kultury co jest dość powszechne w Polsce, a zaczyna czuć się swobodnie i komfortowo jak w dobrze znanej mu przestrzeni kawiarnianej. Model ten zachęca też do nawiązywaniu relacji oraz budowaniu lokalnych idei spajających społeczność.

Nagrody

BNH jest laureatką międzynarodowego konkursu German Design Award 2024 w kategorii Excellent Architecture – Interior Architecture, organizowanego przez Niemiecką Radę Wzornictwa.

Została też nagrodzona w prestiżowym polskim konkursie Property Design Awards 2024 w kategorii: Design – wnętrza – Obiekty publiczne. Wyniki poznaliśmy podczas uroczystej Gali wręczenia nagród w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach, 25 stycznia 2024 roku.

Wartość społeczna

Największą wartością społeczną jest to, że mieszkańcy Kraśnika zyskali w samym centrum swojego miasta, nowoczesną oraz innowacyjną instytucję kultury, która prężnie angażuje się między innymi w propagowanie idei związanych z ekologią. Biblioteka Nowy Horyzont jest współorganizatorem Eko Festiwalu organizowanego cyklicznie w Kraśniku. Prowadzone są zajęcia z zakresu ochrony środowiska, segregacji śmieci czy edukujące w szeroko pojętej dziedzinie recyklingu, nie tylko śmieci.

Ciekawą inicjatywą są również aktywności “Biblioteka w domu”, “Biblioteka w Domu Pomocy Społecznej”, oraz “Biblioteka w Środowiskowym Domu Opieki” polegające na tym, że bibliotekarze osobiście dowożą książki osobom niemogącym z różnych względów przyjechać do biblioteki. Są to osoby w podeszłym wieku ale też niepełnosprawne dzieci, chore bądź wymagające stałej opieki.

W bibliotece kultywuje się również lokalne tradycje między innymi poprzez organizację warsztatów z wicia wianków kwietnych czy tworzenia lokalnych wypieków chleba i kiszenia ogórków.

Przestrzeń edukacyjna

Po renowacji zwiększyła się dwukrotnie przestrzeń dla działań organizowanych przez bibliotekarzy oraz lokalsów. Biblioteka została funkcjonalnie podzielona tak, aby jednocześnie mogły być prowadzone różne formy aktywności dla różnych grup wiekowych. Zieleń, odpowiednio rozmieszczone regały oraz lokalizacja poszczególnych stref zapewniają wzajemne oddziaływanie akustyczne zredukowane do minimum. W związku z powyższym w bibliotece można bez problemu zorganizować nie tylko warsztaty grupowe, ale także zapewniono przestrzeń do nauki indywidualnej. Program realizowany przez bibliotekarzy wspiera ideę uczenia się przez całe życie. Dodatkowo realizowane są inicjatywy edukacyjne i kulturalne proponowane przez lokalnych aktywistów i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Połączenie literatury, technologii i ekologii sprawia, że biblioteka staje się przestrzenią zaangażowaną społecznie. Dzięki temu społeczność lokalna może inicjować procesy edukacyjne.

Digitalizacja

Jednym z ważnych obszarów działalności Biblioteki Nowy Horyzont jest podnoszenie kompetencji cyfrowych w społeczności, na rzecz której działa. W przestrzeni biblioteki zaprojektowano salę komputerową z 6 stanowiskami komputerowymi. Stanowiska przystosowane są dla osób niepełnosprawnych. Wypożyczanie i rezerwacja zbiorów odbywa się za pomocą systemu bibliotecznego ALMA. Użytkownicy biblioteki mogą korzystać z tabletów edukacyjnych. Organizowane są warsztaty i szkolenia z zakresu kompetencji cyfrowych, a także warsztaty kodowania i programowania. Oprócz bogatego księgozbioru stacjonarnego, biblioteka oferuje również dostęp do e-booków za pośrednictwem platformy Legimi. W ofercie znajduje się również usługa skanowania i kolorowania archiwalnych fotografii przyniesionych przez użytkowników.

Globalna Wizja IFLA oraz cele Agendy 2030

Agenda 2030 i Global Vision IFLA są realizowane w Miejskiej Bibliotece w Kraśniku szczególnie poprzez działalność edukacyjną i informacyjną. Posiadane zbiory, infrastruktura i wyposażenie pozwalają na prowadzenie szerokiej gamy działań w zakresie edukacji różnych grup wiekowych i społecznych. Prowadzone są warsztaty i szkolenia (zarówno online, jak i offline) w odniesieniu do ekologii, krytycznego podejścia do informacji, rozwoju kompetencji cyfrowych (w tym bezpieczeństwa cyfrowego i cyfrowego dobrostanu) oraz edukacji dla tolerancji. Biblioteka jest miejscem egalitarnym, otwartym dla każdego użytkownika. Dzięki dostępności architektonicznej i cyfrowej oraz dostępności zbiorów wspierana jest także edukacja osób z niepełnosprawnościami. Prowadzone są działania, które animują, aktywizują i integrują społeczność lokalną. Ponadto bibliotekarze edukują osoby z całego kraju poprzez działania online. W bibliotece, znajdziemy tradycyjne zbiory książek, muzyki, płyt winylowych, e-booków, audiobooków, filmów oraz gry planszowe. Użytkownicy mają również dostęp do sprzętu cyfrowego, tj. komputerów, tabletów, laptopów itp.. Bibliotekarze stale podnoszą swoje kompetencje na krajowych i zagranicznych szkoleniach i seminariach oraz czerpią inspiracje z dobrych praktyk z całego świata. Wypożyczanie i rezerwacja zbiorów odbywa się za pomocą systemu bibliotecznego ALMA. Biblioteka Nowy Horyzont, inspirowana ideą trzeciego miejsca oraz nowoczesną kawiarnią, stała się lokalnym hubem edukacyjno kulturowym oraz ulubionym miejscem spotkań lokalnej społeczności.

Nazwa inwestycji: Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku
Inwestor: Miejska Biblioteka Publiczna w Kraśniku
Główny projektant: Grzegorz Kłoda, GK-Atelier
Projektant: Justyna Baran
Powierzchnia: 500 m²
Realizacja: 2023 r.
Fotografie: Grzegorz Wasylko
Zakres: projekt aranżacji wnętrz wraz z nadzorem autorskim, opracowanie nazwy projektowanej biblioteki